Błonica (dyfteryt) to poważna choroba zakaźna, która w przeszłości była jedną z głównych przyczyn zgonów wśród dzieci. Z tego powodu jej skuteczne zwalczanie stało się priorytetem w medycynie. Obecnie, dzięki szczepieniom, zachorowania zdarzają się rzadziej, jednak choroba nadal stanowi zagrożenie, zwłaszcza dla osób nieszczepionych. Warto więc wiedzieć, jakie są objawy błonicy, jak przebiega leczenie oraz dlaczego profilaktyka odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu jej rozprzestrzenianiu się.
Czym jest błonica?
Błonica to bakteryjna choroba zakaźna wywołana przez maczugowca błonicy (Corynebacterium diphtheriae). Bakteria ta wytwarza toksynę błoniczą, która prowadzi do poważnych powikłań, zwłaszcza w obrębie układu oddechowego, serca i układu nerwowego.
Choroba przenosi się głównie drogą kropelkową, a także przez kontakt z zakażonymi przedmiotami lub osobami.
Objawy błonicy
Pierwsze symptomy pojawiają się zazwyczaj po 2–5 dniach od zakażenia. W zależności od postaci choroby, objawy mogą się różnić i mieć różny stopień nasilenia.
1. Błonica gardła i migdałków
Jest to najczęstsza postać choroby, która charakteryzuje się typowymi objawami infekcji dróg oddechowych, takimi jak:
- ból gardła,
- trudności w połykaniu,
- gorączka,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- charakterystyczny szaro-biały nalot (tzw. błona rzekoma) na migdałkach i tylnej ścianie gardła.
W cięższych przypadkach dochodzi do obrzęku szyi, co może prowadzić do problemów z oddychaniem i stanowić zagrożenie życia.
2. Błonica krtani (krup błoniczy)
Ta postać choroby prowadzi do zwężenia dróg oddechowych, a jej główne objawy to:
- chrypka,
- świszczący oddech,
- duszność,
- suchy, szczekający kaszel.
Jeśli nie zostanie podjęta szybka interwencja medyczna, może dojść do poważnych komplikacji, w tym nawet do uduszenia.
3. Błonica skóry i błon śluzowych
Występuje rzadziej, ale może powodować zmiany skórne oraz stan zapalny w różnych obszarach ciała. W tej postaci choroba prowadzi do:
- owrzodzeń skóry,
- zmian zapalnych na spojówkach,
- infekcji narządów płciowych,
- zapalenia błony śluzowej nosa.
W niektórych przypadkach infekcja może rozszerzać się na większe obszary ciała, co dodatkowo komplikuje przebieg choroby.
Powikłania błonicy
Błonica jest groźna nie tylko ze względu na objawy, ale także poważne powikłania, które mogą pojawić się po kilku tygodniach od zakażenia. Należą do nich:
- zapalenie mięśnia sercowego, mogące prowadzić do niewydolności serca,
- porażenie nerwów obwodowych, skutkujące zaburzeniami połykania i oddychania,
- niewydolność nerek,
- śmierć, zwłaszcza w przypadkach nieleczonych lub zbyt późno rozpoznanych.
Diagnoza i leczenie błonicy
Rozpoznanie błonicy opiera się na badaniu klinicznym oraz wymazie z gardła w celu wykrycia bakterii Corynebacterium diphtheriae.
Leczenie błonicy obejmuje:
- podanie antytoksyny błoniczej neutralizującej toksynę bakteryjną,
- antybiotyki (erytromycyna, penicylina) eliminujące zakażenie,
- hospitalizację i izolację pacjenta, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby.
W ciężkich przypadkach konieczna może być intubacja lub tracheotomia, aby umożliwić oddychanie.
Jak zapobiegać błonicy? Szczepienia i higiena
Najskuteczniejszą metodą zapobiegania błonicy są szczepienia ochronne, które są obowiązkowe w Polsce i podawane w ramach kalendarza szczepień:
- Pierwsza dawka: 2. miesiąc życia,
- Kolejne dawki: 3–4. miesiąc życia, 5–6. miesiąc życia, 16–18. miesiąc życia,
- Dawka przypominająca: w 6.–7. roku życia, 14. roku życia i 19. roku życia.
Dorosłym zaleca się szczepienie przypominające co 10 lat, zwłaszcza jeśli podróżują do krajów, gdzie błonica nadal występuje.
Dodatkowo warto przestrzegać zasad higieny:
- myć ręce po kontakcie z osobami chorymi,
- unikać dzielenia się sztućcami i naczyniami,
- dezynfekować powierzchnie i przedmioty często dotykane.
Podsumowanie
Błonica to poważna, ale możliwa do uniknięcia choroba zakaźna. Choć dzięki szczepieniom występuje coraz rzadziej, nadal stanowi zagrożenie dla osób nieszczepionych i tych z osłabionym układem odpornościowym. Szybkie rozpoznanie objawów, właściwe leczenie oraz profilaktyka w postaci szczepień to kluczowe kroki w walce z tą groźną chorobą.
Regularne szczepienia i dbałość o higienę to najlepsza ochrona przed błonicą. Jeśli podejrzewasz u siebie lub bliskiej osoby objawy tej choroby, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem.
Zobacz także:
